رزا لوکزامبورگ: بشریت دو راه بیشتر پیش رو ندارد: سوسیالیزم، یا توحش. لحظه ای چشمانمان را ببندیم و فکر کنیم که سالها پیش – مثلا در دهه شصت – یک منجم باشی برای سال ۹۵ چنین پیش بینی می کرد: – روزگاری خواهد آمد که سردمداران صلح درونی (مانند راهب های بودایی) نه تنها برای صلح جهانی خودسوزی نمی کنند، بلکه برای اثبات هجو بودن چنین هدفی به نسل کشی می پردازند (میانمار کنونی) – زمانی خواهد آمد که بدترین بی ادبی و بی حرمتی را نه در چاله میدان تهران، یا در یکی از زندانهای بی در و پیکری

دیدن نمایش قدرتمند بیرون، پشت در، نوشته ولفگانگ بورشرت، در تماشاخانه ایران شهر احساسات متفاوتی را در انسان بر می انگیزد که مهمترین‌شان حیرت است: اینکه چطور یک نویسنده آلمانی در بحبوبه جنگ جهانی دوم، در وصف فضای سیاه آن سال‌ها، نمایشی نوشته که اکنون کس دیگری، در قرن بیست و یکم، قرن آتش و دود آنقدر با گوشت و خون خود آن را چنین عمیق احساس می کند. اما مهم‌تر از آن، اگر کسی تجربه یک روانکاوی واقعی را داشته باشد – که البته تعداد چنین کسانی در سرزمین ما به زحمت به انگشتان دو دست می رسد، گرچه

اگر می خواهید ببینید چه بر سر تئاتر ایران آمده، سری به نمایش با نام مجعول «وقتی ما مردگان برخیزیم» [شهریور و مهر ۱۳۹۴/ تالار حافظ] بزنید. یک زمانی می گفتند موسیقی آیینه تمام نمای وضعیت یک جامعه است. ولی در جامعه امروز ایران بایستی این گفت این جمله بیشتر برای وضعیت تئاتر صدق می کند. (البته سینما که اوضاعش خرابتر است. به قول فخیم زاده سینما محتاج بستری است! که برای تئاتر هم خوب صدق می کند! آن هم سینمایی که یک روز – چهل سال پیش – در آن چنین کلماتی می شنیدیم: «چقدر دشمن داری خدا! دوستاتم

پیشگامان ادبیات نمایشی ایران حدود صد سال پیش تئاتر را وسیله ای برای ‹تهذیب اخلاق› می دانستند (چقدر مانده تا به صد سال پیش برسیم؟!). به گفته گریگور یقیکیان از پیشگامان تئاتر گیلان توجه کنید: ‹برای افادت نظرات خود لازم نمی بینم که شرح مفصلی از اهمیت تئاتر یعنی این آینه عیب و نقص و محاسن و محامد نمای اخلاق انسانی چیزی بنگارم فقط به دو کلمه افکار خویش را در این خصوص گوشزد می کنم که : اهمیت تئاتر دائر بر تهذیب اخلاق بر افتتاح چندین کلاس درس مقدم٬ و انجام این امر مخصوصا قسمت تراژدی آنها نهایت درجه

تا چراغ های صحنه تمیزند!… پرژکتورها را بتابانید تا روشنی ها به خاموشی نگرایند… تئاتر آینه ای برای تصویر نیست نه تئاتر بلوری درشت نماست   مهین اسکویی/ درباره پیس و هنرمند/ مجله فردوسی/ ۱۳۴۵ (از مهین                                                   اسکویی٬ به کوشش وحید ایوبی٬ نشر تجربه٬ ۱۳۸۶)

اگر از آنتونن آرتو می پرسیدید قطعا این جواب را می شنیدید: طاعون!! به این قسمت از مقاله فوق العاده  آرتو به نام تئاتر و طاعون توجه کنید(از کتاب فرهنگ تئاتر و طاعون / ترجمه جلایل ستاری / نشر مرکز ۱۳۹۰): …تئاتر گره کشاکش‌ها را می‌گشاید، نیروها را آزاد و رها می‌کند، امکاناتی بر می‌انگیزد و اگر این امکانات و قوا ظلمانی‌اند، گناه آن به گردن طاعون و تئاتر نیست، بلکه به گردن زندگی است. توجه نداریم که زندگی، آنگونه که هست و آنگونه که برای ما ساخته و پرداخته شده است، موجبات انگیزش و شوریدگی بسیار فراهم آورده در