اگر می خواهید ببینید چه بر سر تئاتر ایران آمده، سری به نمایش با نام مجعول «وقتی ما مردگان برخیزیم» [شهریور و مهر ۱۳۹۴/ تالار حافظ] بزنید. یک زمانی می گفتند موسیقی آیینه تمام نمای وضعیت یک جامعه است. ولی در جامعه امروز ایران بایستی این گفت این جمله بیشتر برای وضعیت تئاتر صدق می کند. (البته سینما که اوضاعش خرابتر است. به قول فخیم زاده سینما محتاج بستری است! که برای تئاتر هم خوب صدق می کند! آن هم سینمایی که یک روز – چهل سال پیش – در آن چنین کلماتی می شنیدیم: «چقدر دشمن داری خدا! دوستاتم که ماییم. یه مشت عاجز علیل ناقص عقل که در حقشون دشمنی کردی!» [سوته دلان])
ایبسن در کنار سوفوکل و شکسپیر و چخوف و دورنمات و … از ستونهای اصلی تئاتر جهان است. واقعاً خیلی هنر می خواهد که اسم آخرین نمایشنامه او را بردارید و آن را بر نمایشی بگذارید و عشاق ایبسن را به سالن نمایش بکشانید و آن وقت… آن فلک زده هایی که به این امید به سالن نمایش با بلیط ۲۵ هزارتومانی کشانده اید، در معرض عربده و حرف مفت (که اکثراً «خوشبختانه» بخاطر ادای همزمانشان توسط چند بازیگر نامفهوم است) و حرکات ناموزون و مد روز (مثل استفاده بی جا از سن چند تکه متحرک) بگذارید. بعد هم اگر کسی پرسید این نمایش به ایبسن بخت برگشته چه ربطی داشت؟ پاسخ بشنوید که ندیدید نقش اصلی را آرنولد مجسمه ساز داشت؟ خب این همان است دیگر… مطمئن باشید آب از آب تکان نمی خورد. چون بینندگان در آخر نمایش برای اینکه لو نرود که چیزی از این عربده و حرف مفت و حرکات ناموزون دستگیرشان نشده، یک صدا بلند خواهند شد و برایتان دست خواهد زد. البته حق هم همین است، حداقل بخاطر عرقی که بازیگران ریخته اند و به خاطر پیچ و تاب خوردن بر کف صحنه نمایش آن را به کف صحنه مالیده اند. به این می گویند «تئاتر مدرن»، و لابد هرکس از تئاتر مدرن چیزی نمی فهمد تقصیر کوته فکری و نادانی خود اوست.
«بیماری گوشه» یک بیماری بسیار نادر است که باعث اسپلنومگالی (بزرگ شدن طحال) می شود. می گویند در یک معرفی بیمار، یک پزشک بی نام و نشان سریع با یک معاینه شکم و تشخیص بزرگی طحال چنین تشخیصی را برای بیمار می گذارد. اساتید فن انگشت به دهان می مانند که چطور و با چه حذاقتی این پزشک از تشخیص اصلی بیماری که بزرگان در آن مانده بودند و ماه ها با بحث و جدل هم به نتیجه نرسیده بودند خبر دار شده بود؟ خبرنگاران جمع می شوند تا از این معجزه علم طبابت رازگشایی شود. در زیر نگاه خیره دوربینها، وقتی از پزشک مربوطه می پرسند که چطور با یک معاینه ساده به چنین تشخیصی رسیده که عقول در آن حیران می مانند، دکتر با سادگی جواب می دهد: «مگه چیز دیگه ای هم باعث بزرگ شدن طحال می شه؟!!!»
فقط دعا می کنم کسانی که به دیدن این نمایش می روند قبلاً با ایبسن آشنا نشده باشند و فکر کنند ایبسن همین است و دیگر هیچ! حداقل دیگر از این نمایش ضربه روحی نمی خورند!
در بروشور نمایش از سفیر نروژ تشکر شده است. کاش سفیر نروژ خودش شخصاً می آمد و پیام ایبسن را به مناسبت این نمایش می خواند. پیام ایبسن فکر می کنید در چنان صورتی چه بود؟ شک ندارم که ایبسن چنین پیامی می داد: «خوب شد که ما زود مردیم!!! عجالتاً تمایلی هم به برخاستن نداریم!!!»
